نام سه تار در اشعار شاعران کهن خیلی زیاد به کار رفته است و حتی به “سه تای” باربد موسیقیدان نامدار حکومت ساسانی در پیش از اسلام اشاره می کنند. حکیم ابونصر فارابی نیز در حدود 940 میلادی با نگارش کتاب معروف اش به نام موسیقی الکبیر از سازی به نام تنبور نام می برد. وی با ذکر جزئیات این ساز و حتی نقاشی کردن شکل آن ها در کتابش، انواع تنبورهای رایج زمان خود را طبقه بندی کرده است. شکل ظاهری تنبورهای زمان فارابی با سه تار امروزی شباهت بسیار زیادی دارد و نشان می دهد سه تار از این سازها الگو برداری شده است.
تنبور که به نوعی جد سه تار محسوب می شود، از قدیم با استفاده از تمام انگشتان دست، نواخته می شد و همچنان به همان شیوه صدا می دهد.
اما سه تار تنها ساز ایرانی است که با ناخن انگشت اشاره نواخته می شود و نوازندگی آن به شکل و شیوه امروزی پیشینه زیادی ندارد. در نقاشی های کاخ چهلستون اصفهان متعلق به دوره حکومت صفویه، سازی شبیه به سه تار دیده می شود. ولی در مقایسه با سه تار امروزی، سیم های بیشتری دارد. شش عدد گوشی درنقاشی دوره صفوی نشان می دهد که این ساز شش سیمه بوده است.
سه تار، سازی از خانواده سازهای زهی مضرابی است. در قدیم چون سه عدد تار یا سیم یا زه داشت، به آن سه تار گفته اند. اما درعصر حاضر همه سه تارهای شناخته شده، دارای چهارسیم اند. می گویند سیم چهارم را درویشی به نام مشتاق علیشاه از اهالی کرمان در دوره زندیه بر آن افزود و چون قابلیت های نوازندگی ساز افزایش یافت، به سرعت در بین نوازندگان این ساز پذیرفته شد. گستره صدا دهی این ساز دو و نیم هنگام (octave) و حجم صدای آن بسیار کم است و کیفیت صدایش به گونه ای است که بیشتر نوازندگان در خلوت خویش بدان می پردازند. سه تارغالباً به عنوان ساز تکنواز نواخته می شود، ولی امروزه با وجود دستگاه های تقویت کننده امکان به کار گیری این ساز در گروه های مختلف وجود دارد.
